Doğumla beraber çocuğunuz çevresinden gelen uyaranlardan bilgi almaya ve iletişim ağına yavaş yavaş dahil olmaya başlar. Bu iletişimin ilk olarak ağlamalar, gülücükler sonrasında çeşitli sesler çıkararak gerçekleştiğini görürsünüz. Daha sonraki dönemlerde ise çocuğunuz siz ebeveynleri ve çevresiyle kelimeler aracılığıyla iletişime geçmeye başlar. Bu süreçte gelişmekte ve yaşıyla beraber zenginleşmekte olan çocuğunuzun konuşma ve dil gelişiminde, aile ve çevre ile olan etkileşiminin kritik bir rolü vardır. İnsan gelişimi, her bir gelişim alanının birbiriyle uyumlu çalışması gereken bir bütündür. Gelişimsel bir beceri olan dil, kişinin zihinsel gelişiminde merkezi bir role sahip olması sebebiyle bütünün önemli yapı taşlarındandır. Okul öncesi dönem, bu açıdan çocuğunuzun konuşma ve dil gelişimini desteklemeniz için önemlidir. Peki ebeveynler olarak bu kritik dönemi daha etkili ve destekleyici hale nasıl getirebilirsiniz?
Her yaş döneminde çocuğun gelişimiyle birlikte dışarıdan aldığı bilgi artar ve buna bağlı olarak ebeveynleriyle olan etkileşimi de farklılaşacaktır. Çocuğunuzun yaşına göre bilinçli olarak bulunacağınız etkileşimler ile günlük hayatın akışında dil ve konuşma gelişimini desteklemeniz mümkündür.
DOĞUM – 2 YAŞ DÖNEMİ:
-
Çıkardığı seslere karşılık onunla konuşun.
-
Size güldüğünde veya çeşitli surat ifadesi yaptığında aynısını siz de yapın.
-
El çırpma, Cee-eee oynama gibi yaptıklarınızı bebeğinize yapmayı öğretin.
-
Bebeğinizi yıkarken, giydirirken, beslerken; ne yaptığınız, nereye gideceğiniz, kimi göreceğiniz hakkında onunla konuşun.
-
Etrafınızda gördüğünüz nesnelerin renkleri, şekilleri, sayıları hakkında konuşun.
-
Jestleri anlamlı kullanması için ona model olun; ‘Hoşça kal veya bay bay derken el sallayın.’, ‘Uzakta olan göstermek istediğiniz şeyi parmağınızla işaret edin.’.
-
Hayvan sesleri hakkında konuşun, örneğin; dışarıda havlayan bir köpek gördüyseniz ‘a-aa köpek havlıyor’ diye dikkatini oraya yöneltin. Böylelikle ses ve hayvanı ilişkilendirmesine olanak sağlamış olursunuz.
-
Bebeğinizin sizinle iletişime geçmek için kullandığı ifadeleri genişletin, örneğin; bebeğiniz anne dediğinde ‘annen burada’ veya su dediğinde ‘hmm su istiyorsun’ gibi...
-
Çocuğunuz ile kitap okuma saati yapın. Büyük renkli resimleri olan kitaplar daha ilgi çekici olacaktır. Bu okumada çocuğunuzun ilgi ve dikkatine göre ilerlemeniz önemli, resimler hakkında basit şekilde konuşarak ve sonrasında sorular sorarak nesneleri adlandırmasına da teşvik etmiş olacaksınız.
2 – 4 YAŞ DÖNEMİ:
-
Çocuğunuza anlaşılır konuşma için model olun.
-
Onunla iletişim kurarken anladığınızı göstermek için söylediklerini biraz daha genişleterek tekrarlayın, örneğin; portakal suyum var. / portakal suyu ister misin? gibi…
-
Çocuğunuzla konuşurken bazen bebek konuşması kullanmanızda sakınca olmasa da yetişkin konuşma yapısına uygun kelime ve ifade kalıpları kullanmaya dikkat edin. Örneğin, " bıcı bıcı zamanı. Şimdi banyo yapacağız " gibi. ( bıcı bıcı kelimesi çocukların kullandığı bir tabirdir, ancak banyo yapmak yetişkin kelime yapısına aittir.)
-
Sevdiğiniz, tanıdık şeylerin resimlerini gazete, dergi, kullanmadığınız kitaplardan kesin ve sonra bunları gruplara ayırın örneğin; yenilebilecek şeyler, giyilebilecek şeyler gibi...
-
Çocuğunuzun söylediklerinizi anlaması ve soru sorması için teşvik edici olabilecek oyunlar oynayın; ‘EVET – HAYIR OYUNU’ gibi örneğin; sen ayı mısın ?/ sen uçak mısın?...
-
Günlük hayattaki aktivitelerinizde ona seçenekler sunun ve seçim yapmasını sağlayın, örneğin yeşil çorap mı giyeceksin kırmızı mı?
-
Vücut bölümleri hakkında konuşun, basit şarkı, tekerlemeler ile birlikte bunu yapabilirsiniz. Bu çocuğunuzun konuşma ritmini kavramasını sağlayacaktır.
-
Tanıdık nesneleri bir kutuya yerleştirip ‘KUTUNDA NE VAR?’ oynayabilirsiniz. Sıra ile çıkardığınız nesnenin adını ve nasıl kullanılacağını söyleyerek oynayın. Örneğin; ‘Bu benim çorabım. Onu giyiyorum.’
4 – 6 YAŞ DÖNEMİ:
-
Karşılıklı konuşurken göz teması kurun ve dikkatinizi ona verdiğinizi gösterin.
-
Çocuğunuzun size söylediklerinizi anladığınızı gösterin ve siz konuştuktan sonra duraklayın; bu çocuğunuza cevap vermesi için zaman tanıyacaktır.
-
‘İlk – orta – son’ veya ‘sağ – sol’ gibi kelimeler kullanarak nesnelerin ya da herhangi bir şeyin yeri/nerede olduğu hakkında konuşun.
-
‘Anlat Bakalım’ gibi oyunlarla tahmin etmeye teşvik edici oyunlar oynayın. Örneğin; ‘Yeri süpürmek için kullanıyoruz ‘deyin ve ‘süpürgeyi’ bulmasını sağlayın.
-
Çocuğunuzun iki ve üç adımlı yönergeleri izlemesine yardımcı olun. "Mutfağa git ve bana elma getir" gibi yönergeler kullanın.
-
‘Mış gibi oyunlar’ oynayın. Örneğin; evcilik, doktorculuk…
-
TV'de veya tablette filmleri birlikte izleyin ve izlediğiniz hakkında konuşun. Örneğin; karakterler hakkında konuşun. Mutlular mı yoksa şaşkınlar mı?..
-
Birlikte market alışverişine, pazara gidin. Ne satın alacağınız ne kadar ihtiyacınız olduğu ve aldıklarınız ile ne yapacağınız hakkında konuşun. Bu burada size boyutlar, şekiller ve ağırlık hakkında konuşmanız için ortam sağlayacaktır.